Büyük Balmumu Güvesi (Galleriamallonella) ile Mücadelede EntomopatojenNematodların Kullanılabilirliği Üzerine bir Araştırma

  ÖZET

Galleriamellonella, bal arılarının (Apismellifera L.) ekonomik zararlılarından olup arıcılık yapılan ve özellikle de düşük rakımlı, ılıman iklim kuşaklarında bulunan tüm bölgelere yayılmış durumdadır. Sıcak ve ılıman bölgelerde kabartılmış petek ve balmumunun büyük mum güvesinden korunması önem arz etmektedir.  Balmumu güvesi özellikle karanlık, sıcak ve havalandırması yetersiz ortamlarda depolanan peteklere büyük zararlar vererek arıcılık sektöründe önemli ekonomik kayıplara neden olmaktadır.

Bu çalışma ile bitkisel üretimde biyolojik mücadelede kullanılan bazı entomopatojennematodların büyük mum güvesi üzerine etkisi araştırılmıştır.  Steinernemaaffine, Steinernemacarpocapsae, SteinernemafeltiaeveHeterorhabditisbacteriophoranematod türleri kullanılmıştır.

Çalışma ile 4 farklı türdeki entomopatojennematodun büyük mum güvesi üzerindeki etkisi ve bal arılarında yavru gelişimi ve ergin arılara etkisi belirlenerek, nematodların arıcılıkta petek depolama ve koloni içerisinde Galleriamallonella ile mücadelesinde kullana bilirliği araştırılmıştır.

GİRİŞ

Ülkemizde özellikle sıcak ve ılıman bölgelerde kabartılmış petek ve balmumunun büyük mum güvesinden korunması önem arz etmektedir. Galleriamellonella, bal arılarının (Apismellifera L.) ekonomik zararlılarından olup arıcılık yapılan ve özellikle de düşük rakımlı, ılıman iklim kuşaklarında bulunan tüm bölgelere yayılmış durumdadır. Bal mumu güvesinin ergin veya diğer evreleri zararsızken, larvaları peteklerde, balarısı larva ve pupa kalıntıları ile diğer tüm organik materyalden beslendikleri için zarar vermektedirler. Balmumu güvesi özellikle karanlık, sıcak ve havalandırması yetersiz ortamlarda depolanan peteklere büyük zararlar vererek arıcılık sektöründe önemli ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Mum güvesinin arıcılık sektörüne verdiği ekonomik kayıp mum için gereken bal miktarı hesaplandığında ortaya çıkmaktadır. Arı kolonilerinde 1 gr balmumu üretimi için arıların 8,5 gr bal tüketmeleri gerekmektedir (Whitcomb, 1946).

Bu zararlıya karşı yapılan kontrol çalışmalarında, çeşitli kimyasal maddeler (paradiklorbenzen, etilen dibromid, kükürt dioksit, asetik asit, kalsiyum siyanid, metilbromidvb), fiziksel uygulamalar (ısıtma, soğutma) ve biyolojik uygulamalar (Bacillusthuringiensis) kullanılmıştır (Cantwell ve Shieh, 1981; Tutkun ve ark., 1987; Ahmad, 1994). Büyük mum güvesine karşı kullanılan kimyasal maddelerden birçoğu balmumu ve balda kalıntı bırakarak ürünün pazar şansını düşürmekte veya yok etmektedir.

Büyük mum güvesi ortam sıcaklığının 4°C` nin üzerinde ve oransal nemin %70 olduğu ortamda iyi gelişmekte, genellikle depolanan kabartılmış peteklerin iç kısımlarında tüneller açarak zarar vermekte ve peteklerin tekrar kullanılma olasılığını ortadan kaldırmaktadır (HaeWoon ve ark., 1995). ABD’de yapılan bir araştırmada dört saat süreyle 38ºC`de %50 oransal nem ortamında %98`lik CO₂ uygulamasının mum güvesinin tüm devrelerinde etkili olduğu tespit edilmiştir (Morse ve Nowogrodzki, 1990). Ülkemizde ise Kumova ve Korkmaz (2002), ticari tuz kullanımının kabartılmış peteklerin korunması üzerine etkisini araştırdıkları çalışmada, peteklerin bozulmama düzeyini %83.3 olarak saptamışlardır.

Günümüze kadar yurt içi ve yurt dışında yapılan çalışmalarda Galleriamellonella’ya karşı çeşitli metotlar denenmiş ve farklı sonuçlara ulaşılmıştır. Ancak kimyasal uygulamalarda kalıntı sorunları, fiziksel uygulamalarda alt yapı ve maliyet sorunları bulunmaktadır. Konvansiyonel arıcılık sistemlerinin yanı sıra gelişmekte olan organik arıcılık işletmeleri de Galleriamellonella zararına karşı çözüm yolları aramaktadır.

            Bu çalışmada Steinernemaaffine, Steinernemacarpocapsae, SteinernemafeltiaeveHeterorhabditisbacteriophoranematod türleri kullanılamıştır. Entomopatojeniknematodlar ticari olarak temin edilebilmektedir. Entomopatojennematodlar (EPN), Heterorhabditidae ve Steinernematidae (Rhabditida) familyalarına ait obligat böcek patojenleridir (Koppenhöfer ve ark., 2000). Bu nematodlar, mutualistik ilişki içerisinde oldukları Enterobacteriaceaefamilyasına ait Xenorhabdus(Steinernematidae) ve Photorhabdus(Heterorhabditidae) bakterileri sayesinde konukçularını 24-48 içerisinde septisemi yoluyla öldürürler (Kaya ve Gaugler, 1993; Forst ve Nealson, 1996; Burnell ve Stock, 2000).

 Bal arılarında (Apismellifera L.) nematod enfeksiyonları duyarlılıkları üzerine çeşitli çalışmalar yapılmıştır.Hackett ve Poinar (1973) ,Cantwell ve ark. (1972) işçi arı ve yavru gözlerinin laboratuar koşullarında nematodlara duyarlı olduğunu söylemektedirler.Bununla birlikte Baur ve ark. (1995),  bal arılarının olgunlaşmamış aşamalarının Steinernemacarpocapsae (Weiser)’a duyarlı olmadığını ortaya koymuşlardır.

MATERYAL METOD

EPN’lerin etkinlik denemeleri 25ÌŠ C  sıcaklıkta yürütülmüştür.

Her bir EPN türü için 24’er tekrarlı olacak şekilde her uygulama iki kez tekrarlanmıştır. Her uygulamanın kontrolü için G. mellonella larvalarına 100 µl saf su uygulaması yapılacak ve EPN verilmemiştir.

Foto:1 Uygulama yapılan deneme grupları               Foto:2

Depolama şartlarında yapılan denemelerde 5 farklı grup oluşturuldu. Peteklere nematodlar solüsyon şeklinde uygulandı. Her bir nematod türü için 10 ar adet petek kullanıldı. Aynı zamanda uygulama yapılmayan 10 adetlik bir kontrol grubu oluşturuldu. Güve bulaşan petekler değerlendirilerek nematod türlerinin petek depolama koşullarında mum güvesi larvalarına karşı etkinliği belirlenmiştir.

Foto:1 Depolama Yapılan Kovanlar                          Foto:2 Depolanan peteklere EPN uygulaması

Nematod uygulamasından önce kolonilerdeki toplam yavru seviyeleri belirlenmiştir. Balarısı kolonilerinde petek gözlerinde hastalıklı ya da ölen yavrular (larvalar) işçi arılar tarafından temizlenir (Shimanuki, 1992).

Foto:3 Larvalara EPN Uygulaması                                 Foto:4 Uygulanan EPN’ler

Eğer nematod uygulanmış petekler verilen kolonilerde nematod enfeksiyonu ile olası ölen larvalar işçi arılar tarafından temizlenecek ve bu petek gözlerinde pupa evresine girecek larva olmadığı için gözler kapatılmadan kalacaktır. Böylece kuluçkada açık kalan gözler ölüm oranı olarak tahminlenmiştir. Buradan nematodenfestasyonunun balarısı yavrularında oluşturduğu olası etki belirlenmiştir.

SONUÇ

Araştırma sonucunda ergin arıların labrotuvar koşullarındaki denemelerinde tüm ergin arıların infekte olduğu tespit edilmiştir.

Larva denemelerinde Steinernemaaffine uygulananların %55’ i, Steinernemacarpocapsaeuygulananların %8’i, Steinernemafeltiae uygulananların %40’ ı, Heterorhabditisbacteriophora uygulananların %73’ ü etkilenmiştir.

Depolama denemelerinde Steinernemaaffineuyugulananların  %10’ u Steinernemacarpocapsaeuygulananların    %40’ ı, Steinernemafeltiae uygulananların  ’ si, Heterorhabditisbacteriophora uygulananların % 80’i güvelenmiştir.

Bu sonuçlar ile depolama koşullarında Steinernemaaffine uygulanan peteklerde nematodlarının etkili olduğu ancak ergin arı ve larva sonuçlarından dolayı çalışmanın daha detaylı tekrarlanması gerektiği sonucuna varılmıştır.

REFERANSLAR

Ahmad M., 1994. Biological Control of GreaterWaxMoth, Galleriamellonella L. Journal of ApiculturalResearch (Pakistan). Vol. 32(3), 319–323.

Baur M. E. , Kaya H. K. , Peng Y. S. , Juang J., 1995. Nonsusceptibility of the Honey Bee, Apismellifera (Hymenoptera: Apidae), toSteinernematidandHeterorhabditidNematodes. Journal of Nematology 27 (3): 378-381

Burnell, A.M. and S.P. Stock, 2000. Heterorhabditis, Steinernemaandtheirbacterialsymbionts – lethalpathogens of insects. Nematology, 2, 31-42

Cantwell, G. E., T. Lehnert, andJ. Fowler. 1972. Arebiologicalinsecticidesharmfultothe honey bee? AmericanBeeJournal 112: 255-258.

Cantwell, g. E., Shieh, T. R., 1981. Certan TM. A newbacterialinsecticideagainstthegreaterwaxmouth, Galleriamellonella L. AmericanBeeJournal, 6:424-431.

Forst, S. and K. Nealson, 1996. Molecularbiology of thesymbioticpathogenicbacteriaXenorhabdusspp. andPhotohabdusspp. MicrobiologicalReviews, 60, 21-28Hackett, K.J., and G. O. Poinar, Jr. 1973. Theability of NeoaplectanacarpocapsaeWeiser (Steinernematidae: Rhabditoidea) toinfectadult honey bees (Apismellifera, Apidae: Hymenoptera). AmericanBeeJournal113:100.

HaeWoon, O., ManYoung, L., YoungDuck, Chang., 1995. Developingperiodsanddamagepatterns of combsbythegreaterwaxmoth, Galleriamellonella. KoreanJournal of Apiculture. 10:1, 5-10.

Kaya, H.K. and R. Gaugler, 1993. Entomopathogenicnematodes. Annu. Rev. Entomol., 38, 181-206.

Koppenhöfer, A.M., 2000. Nematodes. in: Field Manual Technique in InvertebratePathology. Edited L. Laceyand H.K. Kaya. Publ. byKluwerAcademicPublishers, Dordrecht, Netherlands, 283-301

Kumova, U., Korkmaz, A., 2002. Peteklerin Büyük Mum Güvesi (Galleriamellonella L.)’ne Karşı Korunması Üzerine Bir Araştırma. Teknik Arıcılık Dergisi. 77:19-23

Morse, R. A., Nowogrodzki, R. 1990. Honey BeePests, PredatorsandDiseases. Comstock Publishing Associates a Division of Cornell UniversityPress. IthacaandLondon

Shimanuki, H., D. A. Knox, B. Furgala, D. M. Caron, andJ. L. Williams. 1992. Diseasesandpests of honey bees. Pp. 1083-1154 inJ. M. Graham, ed. Thehiveandthe honey bee. Hamilton, IL: DadantandSons.

Tutkun E., Çakmakçı L., Boşgelmez A. 1987. Bal Arısı Kolonilerinde BacillusthurugiensisPreparatlarının Büyük Mum Güvesi (G. Mellonella) Larvalarına Karşı Kullanım Olanakları Üzerinde Aratırmalar. TÜBİTAK, Tarım ve Ormancılık Araştırma Grubu, Tarımsal Mikrobiyoloji Ünitesi Proje no: Tarmik-8–34 s.

T. W. Keith, J. M. Webster, 2003. Interaction of microbialpopulations in Steinernema (Steinernematidae, Nematoda) infectedGalleriamellonellalarvae. Journal of InvertebratePathology 83: 118–126

Whitcomb, W. J., 1946. Feding beesforcombproduction. Glean. Beecult. 74: 198–202